تفاوت UEFI و Legacy BIOS
تفاوت UEFI و Legacy BIOS
یکی از سوالاتی که هنگام نصب سیستم عامل جدید ممکن است در ذهن شما شکل بگیرد ” تفاوت UEFI و BIOS ” است. نصب سیستم عامل روی firmware UEFI شرایط خاصی دارد. اگر میخواهید تفاوت این دو را به درستی درک کنید این مقاله را از دست ندهید.
مهمترین پرسش ها:
- BIOS چیست؟
- UEFI چیست؟ و چه ارتباطی با بایوس دارد؟
- UEFI چه ارتباطی با EFI دارد؟
- برای این که سیستم عامل با موفقیت بر روی سیستم UEFI نصب شود چه شرایط لازم است؟
BIOS چیست؟
BIOS یا Basic Input/Output System نوعی Firmware یا میان افزار است و اولین برنامه ای است که پس از روشن شدن کامپیوتر، اجرا می شود. این Firmware درون چیپی بر روی مادربورد قرار دارد. BIOS وظیفه راه اندازی اولیه و تست سلامت قطعات ضروری سیستم را به عهده دارد و پس از آن که مطمئن شد همه قطعات سالم هستند و مشکلی ندارند، سیستم عامل را پیدا کرده و کنترل سیستم را به او می سپارد.
اگر کامپیوتر را به عنوان یک خانه در نظر بگیریم، در این صورت می توانیم BIOS را به عنوان سرایدار این خانه به شمار آوریم، سرایداری که قبل از تحویل خانه به صاحب خانه (سیستم عامل)، چک می کند تا خانه، هیچ عیب و ایرادی نداشته باشد و خانه ای بی نقص را تحویل صاحب خانه دهد.
BIOS در بر دارنده کدهای کنترلی عمومی ضروری برای کار با سخت افزار هاست و سیستم عامل و برنامه ها به جای کنترل مستقیم سخت افزار، از BIOS و کنترل های او برای این منظور استفاده می کنند. مثلا برای استفاده از قابلیت Virtualization در CPU، باید این قابلیت فعال شود، اما فعال سازی این قابلیت را نمی توان از درون سیستم عامل انجام داد، بلکه باید از راه تنظیمات BIOS آن را فعال کرد و اگر این قابلیت در BIOS غیر فعال باشد، سیستم عامل نمی تواند از آن بهره گیرد.
اگر به هر دلیلی BIOS کار نکند، در این صورت سیستم کار نخواهد کرد زیرا از روشن شدن سیستم و چرخش فن ها تا تعیین فرکانس کاری پردازنده و بارگذاری درایورهای لازم برای بوت کردن سیستم عامل بر عهده BIOS است.
BIOS کجاست؟
در مادربرد های قدیمی BIOS در حافظه ROM بر روی مادربرد قرار داشت. در مادربردهای جدیدتر، BIOS در حافظه Flash (و همچنان بر روی BIOS !!!) قرار دارد. قرار گرفتن BIOS در حافظه Flash این امکان را فراهم می کند تا راحت تر بتوان BIOS را Update کرد و Feature های جدید به آن افزود و باگ های آن را برطرف کرد. البته خطر آلوده شدن BIOS توسط Rootkit های بایوسی هم از معایب قرار گرفتن BIOS در حافظه Flash است.
Dual-BIOS چیست؟
در برخی از مادربرد ها، دو چیپ BIOS قرار داده می شود که یکی از چیپ ها به عنوان چیپ اصلی یا Main BIOS و دیگری به عنوان چیپ پشتیبان یا Backup BIOS است. در صورتی که چیپ Main BIOS دچار مشکل شد و نتوانست سیستم را راه اندازی کند، Backup BIOS وارد عمل شده و با تنظیمات پیشفرض خود، سیستم را راه اندازی می کند.
از آنجایی که BIOS یک حافظه فقط-خواندنی است، بنابراین تنظیمات کاربر بر روی BIOS ذخیره نمی شود. بنابراین کار دیگری که BIOS باید انجام دهد ذخیره کردن تنظیماتی است که کاربر در BIOS انجام می دهد تا در زمانی که کامپیوتر خاموش است این تنظیمات حفظ شود. BIOS این تنظیمات را در حافظه CMOS نگهداری می کند. حافظه CMOS، انرژی خود را از طریق باتری ای که بر روی مادربرد وجود دارد تامین می کند.
اگر این باتری از روی سیستم برداشته شود و یا باتری به هر دلیلی نتواند به انرژی دادن خود به CMOS ادامه دهد، BIOS از تنظیمات پیشفرض خود برای راه اندازی سیستم استفاده خواهد کرد.
UEFI چیست و چه ارتباطی با EFI دارد؟
UEFI سرنام Unified Extensible Firmware Interface است و مدل توسعه یافته ای از EFI است. EFI برای اولین بار توسط شرکت Intel به عنوان واسطی بین Firmware و سیستم عامل برای کامپیوتر های با معماری IA طراحی و پیاده سازی شد. آخرین نسخه اختصاصی شرکت اینتل از EFI، EFI 1.10 است. در سال 2005 انجمن Unified EFI با هدف صنعتی سازی و توسعه EFI شکل گرفت. این انجمن کار توسعه خود را با EFI 1.10 آغاز کردند. برای اطلاع از ورژن فعلی UEFI می توانید به وب سایت http://www.uefi.org سر بزنید. تصویر زیر رابط کاربری مربوط به مادربرد ASUS را نشان می دهد که از تکنولوژی UEFI بهره مند است.
UEFI چه ارتباطی با BIOS دارد؟
UEFI آمد تا جایگزینی برای BIOS باشد، اما در عمل بسیاری از سیستم های UEFI از BIOS هم پشتیبانی می کنند. به نوعی می توانیم UEFI را به عنوان یک BIOS مدرن و پیشرفته با توانایی های بالا در نظربگیریم. وجود تکنولوژی UEFI امکانات خاصی را در اختیار ما قرار می دهد.
برخی از این امکانات
- قابلیت Secure Boot
- Cryptography
- دسترسی های Remote
- ابزارهای خطایابی سیستم
- رابط کاربری پیشرفته و زیباتر با امکان استفاده از Mouse و فونت های زیباتر
- امکان ساخت User Account با دسترسی های مختلف
- قابلیت بوت سریعتر
- قابلیت بوت با هارد دیسک GPT
- با تنظیماتی که در BIOS وجود دارد می توانیم انتخاب کنیم که از قابلیت های UEFI استفاده بکنیم یا خیر.
اگر این باتری از روی سیستم برداشته شود و یا باتری به هر دلیلی نتواند به انرژی دادن خود به CMOS ادامه دهد، BIOS از تنظیمات پیشفرض خود برای راه اندازی سیستم استفاده خواهد کرد.
BIOS با خواندن اولین سکتور از هارد دیسک و اجرای کدهای آن، سیستم عامل را از هارد دیسک بوت می کند. BIOS کدهای 16 بیتی را اجرا می کند در حالی که امروزه سیستم ها از پردازنده های 32 بیتی و 64 بیتی بهره می برند. این در حالی است که UEFI با اجرای برنامه های EFI (که دارای پسوند .efiهستند) از EFI System Partition که بر روی دیسک قرار دارد، سیستم عامل را بوت می کند.
نصب سیستم عامل در حالت UEFI
برای این که سیستم عامل با موفقیت بر روی سیستم UEFI نصب شود چه شرایطی لازم است؟
1- نوع دیسک باید GPT باشد.
2- سیستم هاملی که نصب میکنید باید امکان نصب در حالت UEFI را داشته باشد.
گپ و گفت و گوی Legacy BIOS و UEFI (نقل قول از dr-bios)
- Legacy: من خیلی قدیمی تر از توام! کلی تعمیر کار با من خاطره دارن اون موقعی که تو حتی وجود خارجی نداشتی؛ من از یه کد 16 بیتی که اون زمان شاخی بود واسه خودش کارمو شروع کردم… هه!!
- UEFI: حرفی که میگی درست! اما این زمانی که داری به رخ میکشی همون موقعی نبود که پردازشگرای 32 بیتی و 64 بیتی تازه معرفی شده بودن و پردازشگر 16 بیتی تو هم داشت رو به زوال میرفت؟؟ همون موقعی که دسترسی محدود به حافظه و رم داشتی! درست همون موقعی که دیگه مطمئن شده بودن اگه کار با تو رو ادامه بدن کارشون سخت تر میشه, واسه همین من رو ساختن و معرفی کردن
- Legacy: کلی آدم جمع شدن تا منو برنامه نویسی کنن, وقتی هم مشکلی برام پیش بیاد, دوباره میتونم همشونو جمع کنم تا درستم کنن!
- UEFI: خب که چی؟! زبان من از مال تو خیلی راحت تره و کار کلی برنامه نویس و تعمیر کار رو راحت کردم, واسه همینم خاطرخواه زیاد دارم!
- Legacy: من تنظیمات رام رو هم پشتیبانی میکنم؛ ولی خب, آره, نگهداری و اصلاح رام ها یکم واسم سخته
- UEFI: من از درایور استفاده میکنم, واسه نگهداری و اصلاح, خیلی بهتره.
- Legacy: من از MBR واسه بوت کردن سیستم عامل استفاده میکنم؛ که حد اکثر از 4 تا پارتیشن اولیه با حجم 2 ترا تشکیل شده.
- UEFI: ها ها ها! اصلا حرف از حجم و اینا نزن؛ من از GPT استفاده میکنم و میتوتنم 128 تا پارتیشن اولیه درست کنم اونم به اندازه 9 زتابایت!!!
- Legacy: انگار دوران من دیگه تموم شده و باید برم به دیار باقی!
- UEFI: ببخشید, اصن نمیخواستم پر رویی کنم! ولی فعلا جایی نرو, من هنوز بهت احتیاج دارم؛ فعلا باش! باش تا چند سال دیگه, تا وقتی که همه چیز رو تمام و کمال به من انتقال بدن!
- Legacy: این همه سال رو که بودم, این چند سال هم فک نکنم به کسی بر بخوره. پس منم میمونم و همراهیت میکنم؛ فقط امیدوارم که بقیه از بوت کردن با من نترسن چون منم به اندازه ی تو مطمئن و امن هستم, مگه نه؟
- UEFI: آره آره! درسته, تو هم مطمئن و امن هستی! (در حالیکه به تیکه انداختن در مورد بوت امن فکر میکرد, تصمیم گرفت بحث را ادامه ندهد! مثل UEFI باشید!!!)
پایان این مکالمه میرسیم به آتش بس بین Legacy و UEFI !